“ผมเผลอวางหมัดใส่คนแปลกหน้าครับ” ไขต้นตออาการเหม็นขี้หน้า ไม่ถูกชะตาผ่านจิตวิทยา

เคยเกลียดใครสักคนเหมือนมันแย่งแฟนเรา หักหลังเรา เลียเจ้านายแล้วบลัฟเรา หรือไปทำสารพัดเหตุผลที่จะทำให้เราเกลียดทั้งที่ไม่เคยเจอหน้ากันมาก่อนไหม คนแบบนั้น บางทีก็แทรกซึมเข้ามาในวงโคจรชีวิตเราแบบเพื่อนของเพื่อน แฟนเพื่อน หรือเจอกันตามพื้นที่สาธารณะอย่างคอนเสิร์ต ปาร์ตี้ บางทีก็เป็นแค่คนที่เดินผ่านบนถนน แต่เราเกิดหัวร้อน ไม่ถูกชะตา และพร้อมแลกหมัดด้วยตลอดเวลา

“ไอ้คนนี้มันร้ายลึก”

ถ้าคนล่าสุดที่เจอทำให้คุณรู้สึกหงุดหงิดจนสบถคำนี้ออกมาภายในไม่กี่นาทีแรกที่สบตา เหมือนโดนมันเหยียบเท้า หยุดถามตัวเองสักนิดว่า “ความร้ายลึกมันมาจากไหน” ทั้ง ๆ ที่คนแปลกหน้าคนนั้นไม่ได้ทำอะไรให้เราเสียด้วยซ้ำ หากคุณไม่ได้คำตอบกับตัวเอง แถมไม่มีทีท่าว่าจะควบคุมมันได้ UNLOCKMEN ชวนคุณมาตั้งสติ ค้นหาต้นตอของมันอย่างมีเหตุผลด้วยหลักทางจิตวิทยา เพราะบางครั้งสิ่งที่คุณเกลียด มันอาจจะไม่ใช่สิ่งที่คุณแค่ “คิดไปเอง” หรือมี “ฌาณชั้นสูง” เทพประทับจากที่ไหนแต่มีเบาะแสบางอย่างซ่อนอยู่ในนั้น

Thin Slices Theory : มองเปลือกแล้วเดาแก่น

“Thin Slices” คือทฤษฎีทางจิตวิทยาว่าด้วยการตัดสินคนใน 5 นาทีที่พบเห็น ซึ่งสามารถนำมาใช้อธิบายปรากฏการณ์เกลียดขี้หน้าฉับพลันได้ โดยเฉพาะเวลาที่เราอคติกับใครโดยไม่รู้สาเหตุ

มนุษย์ทุกคนมักมีกระบวนการตัดสินจากการสังเกตหรือเห็นข้อมูลบางส่วนในแวบแรกที่พบกัน โดยตัดสินใจด้วยระดับจิตใต้สำนึก เราพร้อมให้คะแนนทุกคนในสายตาทันทีอย่างไม่ทันรู้ตัว ประเมินจากรูปลักษณ์และอวัจนภาษาที่เห็น ส่วนบางคนที่เรามีโอกาสพูดคุยด้วย ประโยคที่เขาพูดอาจจะกลายเป็นหนึ่งในการตัดสินใจเราด้วยเช่นกัน

“เขาไม่ได้ทำกับเรา แล้วใครทำให้เราเกลียดกันแน่?” สาระที่อธิบายผ่านการวิจัยนี้คือ เคยมีใครคล้าย ๆ คนแปลกหน้าพวกนี้นี่แหละที่เกี่ยวข้องกับเราแล้วสร้างประสบการณ์บางอย่างที่เราเกลียด ภาพลักษณ์เหล่านั้นมันดันสะท้อนกลับมาให้เราเห็นในร่างใหม่ของคนแปลกหน้าทั้งที่เราเองก็จำไม่ได้แล้ว เช่น ตอนเด็ก ๆ เคยโดยเพื่อนที่บุคลิกแบบนี้ ท่าเดินแบบนี้แกล้ง เคยเจอคนใกล้ชิดที่รูปร่างหน้าตาคล้าย ๆ กันหักหลัง เจอคนประจบสอพลออาจารย์แล้วในชั้นเรียนแล้วเราไม่ชอบ

ภาพจำพวกนี้ถึงเราหลงลืมจากความทรงจำชนิดให้พยายามเค้นตอนนี้ยังไงก็นึกไม่ออก แต่จิตใต้สำนึกเราที่เคยเจอหวดยังจำได้ดี ไอ้นี่ทำให้เราเสียใจ ไอ้นี่ทำให้เราเจ็บตัว เราเลยแสดงอาการไม่อยากเข้าใกล้ ขยะแขยง หวาดระแวง และตอบสนองตามกลไกเพื่อป้องกันตัว แต่ขณะเดียวกันสิ่งที่ตรงข้ามกับความเกลียดอย่างความถูกชะตา ก็ไม่ได้มาจากการบังเอิญ แต่เป็นเพราะมีใครสักคนที่เคยดีกับเรามาก ๆ มีคาแรกเตอร์แบบนี้ แล้วจิตใต้สำนึกเราจำได้ เลยอ้าแขนรับเต็มที่

สิ่งที่น่าสนใจคือความ “อคติ” ไม่บังเอิญ “ความหลงใหล” เองก็ไม่ต่างกัน ดังนั้น การรู้ทันทฤษฎีจิตวิทยาอย่าง Thin Slices แม้จะไม่สามารถแก้ไขมันได้ เพราะยังไงคนเราก็ตัดสินไปโดยอัตโนมัติ แต่อย่างน้อยมันก็ช่วยให้เราไม่โดนครอบงำมากเกินไป และเข้าใจความสำคัญของการมี “เหตุผล” มากขึ้นกับทุกสถานการณ์การใช้ชีวิต เหมือนที่มีคนบอกกันว่า

“Don’t judge a book by its cover. ” หรือ “อย่าตัดสินหนังสือจากปก”

สำหรับใครที่ต้องการหาทางควบคุมอารมณ์เดือด ๆ ไว้ใช้ แนะนำให้อ่านคอนเทนต์ที่เราเคยนำเสนอไว้ควบคุมอาการหัวร้อนได้ที่นี่ รับรองว่าไม่ยากเกินไปและหลายวิธีค่อนข้างได้ผลชะงัด ต่อให้สิ่งที่เกิดขึ้นมันจะไม่ได้มาจากการตัดสินคนด้วย Thin Slice แต่เหม็นขี้หน้าเพราะมันแย่ใส่เราจริง ๆ ก็ตามที

ลองคิดอีกทีก่อนพลั้งมือฟาดปากหรือทำอะไรลงไป สุดท้ายวันนี้เราล้วนเคยมีเพื่อนแท้บางคนจากคนที่เคยเกลียดขี้หน้ากันมาก่อน หรือเจอคนที่เชือดนิ่มหักหลังเราทั้งที่เคยมองว่าดีแสนดีทั้งนั้น ว่าไหม?

SOURCE